A. Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Inleiding

Terug naar navigatie - Inleiding

Gemeente Drimmelen vindt het belangrijk om risico’s te beheersen. Het gaat om risico’s die van invloed zijn op het behalen van de programmadoelstellingen. Door inzicht in de risico’s kunnen we op een verantwoorde manier besluiten nemen. In deze paragraaf leest u over:

  • het beleid over de weerstandscapaciteit en risico’s
  • een inventarisatie van de risico’s
  • een inventarisatie van de weerstandscapaciteit
  • het weerstandsvermogen
  • de financiële kengetallen
  • een beoordeling van de verhouding tussen kengetallen en de financiële positie.

Inventarisatie van de risico’s

Terug naar navigatie - Risicomanagement

Risicomanagement
Dit is een continu proces van identificeren en kwantificeren van risico’s en het bepalen van activiteiten die de kans van optreden en/of de gevolgen van risico’s beheersbaar houdt/maakt.

Terug naar navigatie - Risicomanagementbeleid

Risicomanagementbeleid
In de nota risicomanagement en weerstandsvermogen stellen we kaders over de reikwijdte en toepassing van risicomanagement. De belangrijkste elementen uit dit beleid zijn:

  • We houden een zekerheidspercentage van 90% aan voor het berekenen van de benodigde weerstandcapaciteit.
  • We streven naar een ratio weerstandsvermogen van minimaal 1.0.
Terug naar navigatie - Risicoprofiel

Risicoprofiel
De afdelingen van de gemeente Drimmelen stellen een dynamisch risicoprofiel op. Hiervoor gebruiken we het softwareprogramma NARIS® (NAR Risicomanagement Informatie Systeem). Dit systeem inventariseert en beoordeelt risico’s. In totaal zijn er 75 risico's die het realiseren van onze programmadoelstellingen kunnen bedreigen.

Terug naar navigatie - Risicokaart

Risicokaart
De tabel (‘risicokaart’) geeft inzicht in de spreiding van de risico’s naar kans en financieel gevolg. De nummers in de risicokaart komen overeen met de geïnventariseerde risico’s (75).

Tabel Par.A-1
Gevolg
x > € 500.000 3 1 2 1
€ 250.000 < x < € 500.000 3 2 4
€ 100.000 < x < € 250.000 3 4 5 2 1
€ 25.000 < x < € 100.000 3 5 5 9 1
x < € 25.000 5 2 8 2 2
Geen financiële gevolgen 1 1
10% 30% 50% 70% 90% Kans
Terug naar navigatie - Risico top 10

Risico top 10
In het overzicht hieronder ziet u de 10 risico’s die de meeste invloed hebben op het berekenen van de weerstandscapaciteit. Het invloed percentage geeft de invloed van een risico op het totale risicoprofiel weer.

Tabel Par.A-2
Risico top 10
Progr. 2020 rekening 2020 begroting 2019 rekening 2020 Kans 2020 Invloed
3 1 1 * Dijkverzwaring van de Mark 50% 7.61%
3 2 * 1 Nadelige gevolgen klimaatverandering. Overstromingen, wateroverlast, droogte en hitte. 50% 7.58%
4 3 * * Landelijke herverdeling van Buig budget 50% 6.36%
4 4 5 4 Garantstelling verlenen aan Stichting de Wijngaerd 30% 4.61%
3 5 3 2 Overschrijding krediet renovatie zwembaden 50% 4.58%
3 6 * * Noodzakelijke aankoop de Rietgors 25% 4,38%
3 7 * * Budget Buig niet voldoende voor bijstandsuitgaven 70% 4.27%
A 8 8 9 Precario kan mogelijk niet geheel worden geïnd 50% 3.90%
5 9 * * Insolventie van BOEI i.r.t. Sociaal Cultureel Dorpshart Made 5% 3.50%
3 10 5 * Taak Hulp bij het Huishouden kan niet uitgevoerd worden binnen budget. 70% 3.20%
* = Dit risico is nieuw opgenomen
Terug naar navigatie - Totaal financieel risico

Totaal financieel risico
In het overzicht hieronder ziet u het financiële risico dat gemeente Drimmelen loopt uitgesplitst in de top 10 en overige risico’s.

Tabel Par.A-3
Totaal financieel risico
Omschrijving 2020 rekening 2020 begroting 2019 rekening
Totaal top 10 risico's 8.710.000 4.896.210 5.720.000
Overige risico's 9.754.458 6.331.790 6.788.000
Totaal alle risico's 18.464.458 11.228.000 12.508.000
Terug naar navigatie - Toelichting totaal financieel risico

Voor het afdekken van de nu bekende risico’s is een hoger bedrag nodig dan bij de begroting 2020 en de jaarrekening 2019. Dit heeft twee belangrijke oorzaken:

• De vernieuwing van het sociaal-cultureel dorpshart van Made brengt een risicopositie voor de gemeente met zich mee, bijvoorbeeld bij de financiering van de noodzakelijke investeringen
• Gemeenten zijn uitvoerder van steunpakketten voor sectoren en inwoners die door de uitbraak van COVID-19 zijn getroffen. Met het voortduren van de Coronacrisis is het nog onduidelijk of die steunpakketten financieel toereikend zullen zijn.

Toelichting bij risico’s

Terug naar navigatie - Toelichting bij risico’s

Toelichting bij risico's

1. Dijkverzwaring van de Mark
In 2018 is het waterschap Brabantse Delta begonnen met de voorbereiding van de dijkverzwaring van de Mark ter hoogte van Terheijden. Eind 2019 is er een besluit gemaakt over de manier de dijkverzwaring plaats vindt. Het waterschap heeft aangegeven een bepaalde financiële bijdrage van de gemeente Drimmelen te willen ontvangen. Hierover zijn geen afspraken gemaakt. Het is niet onmogelijk dat een financiële bijdrage noodzakelijk is.

2. Nadelige gevolgen klimaatverandering. Overstromingen, wateroverlast, droogte en hitte
Door extreme buien, stijging van het oppervlaktewater en het grondwater is er kans op waterschade aan particuliere en gemeentelijke eigendommen. Door extreme droogte is er kans op schade aan panden als door uitdrogen de bodem daalt. Ook is er kans op schade aan planten en bloemen door de hitte.

3. Landelijke herverdeling Buigbudget
De Buig middelen worden bijna jaarlijks via een nieuwe rekenformule herverdeeld. De huidig gehanteerde formule maakt gemeente Drimmelen tot een voordeel gemeente waarbij er meer budget wordt ontvangen dan nodig is om de bijstand uitgaven te financieren. Bij een nieuwe herverdeling kan het voordeel komen te vervallen.

4. Activering garantstelling Stichting De Wijngaerd
De gemeenteraad besloot op 16 juli 2015 een gemeentegarantie te verlenen aan stichting de Wijngaerd. Zo kon de stichting de renovatie financieren van de huidige huisvestiging en tijdelijke huisvesting betalen.
In de akte van borgtocht (november 2015) staan de volgende voorwaarden:
- De aflossing van de lening loopt evenredig mee met de totale aflossing (inclusief extra aflossingen) van de totale financiering, zodat leningen een gelijke looptijd hebben.
- Bij een eventueel verlies van zelfstandigheid van Stichting De Wijngaerd door fusie en/of overname komt deze akte van borgtocht te vervallen.

5. Overschrijding krediet renovatie zwembaden
Door de late oplevering van werkzaamheden door de hoofdaannemer liggen er claims van onderaannemers en zwembadexploitant voor extra kosten en derving van inkomsten. Er is nog geen definitieve afronding van werkzaamheden door afkeuring en geen overeenstemming over meer en minderwerk met de hoofdaannemer. Indien niet verrekenbaar vormt dit een potentieel risico. De gemeente heeft de hoofdaannemer aansprakelijk gesteld voor het niet nakomen van zijn verplichtingen. In juni 2021 wordt een uitspraak van de lopende rechtsprocedure verwacht.

6. Noodzakelijke aankoop de Rietgors
De kans bestaat dat de gemeente de Rietgors moet overnemen om deze beschikbaar te houden voor maatschappelijk gebruik. In 2020 zijn oriënterende gesprekken gevoerd en heeft het risico zich nog niet voorgedaan.

7. Budget Buig niet voldoende voor bijstandsuitgaven
De gevolgen van Corona in relatie tot het aantal uitkeringen is voor 2020 uiteindelijk meegevallen. De verwachte groei heeft niet plaatsgevonden. Najaar 2020 heeft Drimmelen een hogeren Rijksvergoeding BUIG ontvangen, waardoor we over 2020 een fors financieel voordeel hebben op het BUIG-budget. Naar verwachting gaat het aantal uitkeringen gelet op corona de komende periode wel fors toenemen. Het is nu nog onzeker of het BUIG budget voldoende zal meegroeien met de toename van de uitgaven.

8. Precario kan mogelijk niet geheel worden geïnd
Er bestaat een mogelijkheid dat een precariovordering op Brabant Water over kabels en leidingen niet geheel kan worden geïnd. Dit is mede afhankelijk van gerechtelijke uitspraken. 

9. Insolventie van BOEI i.r.t. Sociaal Cultureel Dorpshart Made
De gemeenteraad heeft op 28 januari 2021 een besluit genomen over de ontwikkeling van het sociaal cultureel dorpshart Made.
BOEI heeft een borgstelling van de gemeente gekregen voor een lening van € 1,53 miljoen die zij afsluit bij de BNG voor de restauratie en herbestemming van de Bernarduskerk. Daarnaast legt de gemeente een lening van € 1,53 miljoen door aan BOEI. Indien BOEi de lening niet meer zou kunnen betalen, zal de gemeente het verschuldigde (rest)bedrag aan rente en aflossing moeten betalen aan de BNG en als verlies op de gemeentelijke begroting moeten nemen.

10. Taak Hulp bij het Huishouden kan niet uitgevoerd worden binnen budget.
Hulp bij het Huishouden (HbH) is een maatwerkvoorziening en valt onder het abonnementstarief Wmo. Het abonnementstarief heeft een aanzuigende werking op de vraag naar HbH. Op termijn zal de behoefte aan HbH toenemen door vergrijzing en het langer thuis blijven wonen van oudere inwoners. Door de AMvB Reële kostprijs Wmo hebben (loon)ontwikkelingen in de thuiszorgsector een sterk effect op de tariefontwikkeling. Hulp bij het Huishouden is per 2021 opnieuw ingekocht, samen met de gemeenten Altena en Geertruidenberg. Ons tarief is relatief laag, maar de tariefstijging toch fors (7%). Het volume HbH stijgt sterker dan verwacht. Als deze trend doorzet, is het budget ontoereikend.

Inventarisatie van de weerstandscapaciteit

Terug naar navigatie - Weerstandscapaciteit

De weerstandscapaciteit is het geheel aan middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten die onverwachts en substantieel zijn te dekken. We maken onderscheid in:

Incidentele weerstandscapaciteit
Het vermogen om calamiteiten en andere eenmalige tegenvallers op te kunnen vangen zonder dat dit invloed heeft op de voortzetting van taken op het geldende niveau.

Structurele weerstandscapaciteit
De middelen die permanent kunnen worden ingezet om tegenvallers in de lopende exploitatie op te vangen, zonder dat dit ten koste gaat van de uitvoering van de bestaande taken.

Terug naar navigatie - Benodigde weerstandscapaciteit

Benodigde weerstandscapaciteit
Op basis van de onderkende risico's is een risicosimulatie uitgevoerd. De risicosimulatie passen we toe omdat het reserveren van het maximale bedrag (€ 18,5 miljoen - zie tabel Top 10 risico’s) ongewenst is. De risico’s treden niet allemaal tegelijk op. In de tabel hieronder leest u de kansverdeling en de resultaten van de risicosimulatie.

Conclusie:
Het is 90% zeker dat alle risico's kunnen worden afgedekt met een bedrag van € 4,4 miljoen (begroting 2020: 2,8 miljoen)

Tabel Par.A-4
Statistieken Waarde
Minimum 753.340
Maximum 8.821.393
Gemiddeld 3.279.791
Absolute maximum 18.464.458
Zekerheids-percentage Bedrag
10% 2.207.436
25% 2.642.973
50% 3.177.720
75% 3.784.960
80% 3.949.073
90% 4.438.339
95% 4.962.589
99% 6.219.126
Terug naar navigatie - Beschikbare weerstandscapaciteit

Beschikbare weerstandscapaciteit
De beschikbare middelen om de risico’s op te vangen, noemen we weerstandscapaciteit. We maken onderscheid tussen incidentele en structurele weerstandscapaciteit.

Tabel Par.A-5
Beschikbare weerstandscapaciteit
Rekening 2019 Begroting 2020 Rekening 2020
Incidentele weerstandscapaciteit (in vermogen) 15.813.509 13.394.944 13.600.193
Algemene reserve 16.027.446 13.796.250 13.236.616
Algemene dienst 14.527.446 12.047.236 11.748.093
Grondbedrijf 1.500.000 1.749.014 1.488.523
Bestemmingsreserve
Reserve bovenwijkse voorzieningen Grondbedrijf 160.794 136.715 81.603
Stille reserve (besloten te incasseren) - - -
Resultaat -374.731 -538.020 281.974
Structurele weerstandscapaciteit (in exploitatie) 2.815.531 2.274.215 2.472.625
Onbenutte belastingcapaciteit 2.815.531 2.269.215 2.472.625
Onvoorzien - 50.000 -
Totale weerstandscapaciteit 18.629.039 15.669.159 16.072.818

Weerstandsvermogen

Terug naar navigatie - Weerstandsvermogen

Weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen geeft de relatie aan tussen de risico’s waar geen maatregelen voor zijn getroffen of waar na het treffen van maatregelen nog restrisico’s overblijven en de capaciteit die een gemeente heeft om die niet begrote kosten op te vangen. 

De benodigde weerstandscapaciteit die uit de risicosimulatie voortvloeit, kan worden afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit. De uitkomst van die berekening vormt het weerstandsvermogen .

Tabel Par.A-6
Ratio weerstandsvermogen
Omschrijving Rekening 2019 Begroting 2020 Rekening 2020
Beschikbare weerstandscapaciteit 18.629.039 15.669.159 16.072.818
Benodigde weerstandscapaciteit 2.927.339 2.827.126 4.438.339
Ratio weerstandsvermogen 6,36 5,54 3,62

Een algemeen aanvaarde norm voor de hoogte van het weerstandsvermogen is er niet. Gemeente Drimmelen wil zo weinig mogelijk risico lopen en zolang het financieel verantwoord is risico’s afdekken. Dit betekent dat een we – zoals de gemeenteraad op 25 februari 2021 in de geactualiseerde nota risicomanagement en weerstandsvermogen vaststelde - een weerstandsvermogen nastreven dat ten minste voldoende is. Dit betekent een ratio weerstandsvermogen van minimaal 1,0 (minimaal waarderingscijfer C).

De ratio van de gemeente Drimmelen valt in de voorliggende jaarstukken met 3,6 in klasse A. Dit betekent een uitstekend weerstandsvermogen. De hoogte van de ratio houdt in dat op dit moment geen beheersmaatregelen nodig zijn.

Tabel Par.A-7
Waarderingscijfer Ratio Betekenis
A >2.0 uitstekend
B 1.4-2.0 ruim voldoende
C 1.0-1.4 voldoende
D 0.8-1.0 matig
E 0.6-0.8 onvoldoende
F <0.6 ruim onvoldoende

Financiële kengetallen

Terug naar navigatie - Financiële kengetallen

Financiële kengetallen
(en beoordeling van de onderlinge verhouding tussen deze kengetallen in relatie tot de financiële positie)

Bij de vernieuwing van de BBV is, op basis van advies van de commissie Depla, voorgeschreven dat er in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing een verplichte basisset van vijf financiële kengetallen moet worden opgenomen.

Naast de kengetallen wordt een beoordeling van de onderlinge verhouding van de kengetallen in relatie tot de financiële positie opgenomen. De invoering van de kengetallen is voornamelijk bedoeld om de financiële positie voor raadsleden inzichtelijker te maken. De kengetallen hebben geen functie als normerings-instrument in het kader van financieel toezicht.

De vijf kengetallen zijn:

  1. Schuldquote:
    1. netto schuldquote;
    2. netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen;
  2. Solvabiliteitsratio;
  3. Grondexploitatie;
  4. Structurele exploitatieruimte;
  5. Belastingcapaciteit.
Tabel Par.A-8
Jaarstukken 2020
Kengetallen Verloop van de kengetallen
Jaarrekening 2019 31-12-2019 Begroting 2020 31-12-2020 Jaarrekening 2020 31-12-2020
1a. Netto schuldquote 15% 45% 25%
1b. Netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen 13% 44% 23%
2. Solvabiliteitsratio 65% 49% 56%
3. Kengetal grondexploitatie 0% -1% 1%
4. Structurele exploitatieruimte -6% -4% -7%
5. Belastingcapaciteit 101% 106% 104%

Een korte toelichting op de kengetallen:

1a. Netto schuldquote
De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. De VNG adviseert om 130% als maximum norm te hanteren en daarboven de schuld af te bouwen. De begrote netto schuldquote in 2020 was 45%. Uiteindelijk is deze lager geworden doordat een aantal geplande investeringen in dat jaar zijn doorgeschoven. De netto schuldquote van de gemeente Drimmelen is laag. Dit is positief.

1b. Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
Om inzicht te krijgen in hoeverre sprake is van doorlenen, wordt de netto schuldquote weergegeven (netto schuld gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen). Op die manier wordt duidelijk in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast.

De netto schuldquote van de gemeente Drimmelen is laag. Dit is positief.

2. Solvabiliteitsratio
Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage van het balanstotaal.

Het eigen vermogen bestaat uit reserves en het resultaat van baten en lasten.
De solvabiliteitsraio van de gemeente Drimmelen is hoog. Dit is positief.

3. Kengetal grondexploitatie
Grondexploitaties kunnen een forse impact hebben op de financiële positie van een gemeente. De boekwaarde van de grond is van belang, omdat deze terugverdiend moet worden bij de verkoop. Boekwaarden worden afgezet tegen de totale baten. Een grondexploitatie van 10% of hoger wordt beschouwd als kwetsbaar.

Het kengetal voor de grondexploitatie van de gemeente Drimmelen is laag. Dit is positief.

4. Structurele exploitatieruimte
Voor de beoordeling van het evenwicht van de begroting wordt er ook gekeken naar de structurele en incidentele lasten en baten. Voorbeeld van structurele baten zijn de algemene uitkering en eigen belastinginkomsten. Bij structurele lasten zijn dat bijvoorbeeld personeelslasten, kapitaallasten en bijdragen aan gemeenschappelijke regelingen.

Een begroting waarvan de structurele baten dan ook hoger zijn dan de structurele lasten is dan ook meer flexibel dan een begroting waar bij de structurele baten en lasten in evenwicht zijn.
De structurele exploitatieruimte van de gemeente Drimmelen is een negatief percentage. Dit is negatief.

5. Belastingcapaciteit
De ruimte die een gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Het Coelo publiceert deze lasten jaarlijks. Bij de berekening van het kengetal worden de gemeentelijke woonlasten afgezet tegen het landelijk gemiddelde. 

De totale woonlasten van de gemeente Drimmelen zijn iets hoger dan het landelijk gemiddelde. Dit is negatief.

Beoordeling van de onderlinge verhouding tussen de kengetallen in relatie tot de financiële positie
De kengetallen zullen altijd in samenhang moeten worden bezien, omdat ze alleen gezamenlijk en in hun onderlinge verhouding een goed beeld kunnen geven van de financiële positie van een gemeente.

Geconcludeerd kan worden, dat de gemeente Drimmelen een gezonde financiële positie heeft. De verminderde belastingcapaciteit en de structurele exploitatieruimte kunnen worden opgevangen door de positieve uitkomsten van de andere kengetallen.