C. Onderhoud kapitaalgoederen

Onze gemeente beheert ongeveer 385 hectare openbare ruimte. Iedereen die hier woont, werkt of recreëert maakt daar gebruik van. De gemeente maakt dit mogelijk door het aanleggen en in stand houden van wegen, groen, riolering. Maar ook door het aanbrengen van verkeersmaatregelen (zoals verkeersborden en drempels), straatmeubilair en openbare verlichting. We noemen dat de kapitaalgoederen van de openbare ruimte.

De gemeente onderhoudt het volgende areaal:

Bij het inrichten, onderhouden en beheren van de openbare ruimte houden we rekening met de vigerende wetgeving en besluiten zoals: De wegenwet van 1930, De Wegenverkeerswet van 1994, Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990, Besluit Administratieve Bepalingen inzake het Wegverkeer, Wet geluidhinder, Bouwstoffenbesluit, Wet milieubeheer, Waterschapskeur, Reglement op de watergangen Noord-Brabant, Wet telecomvoorzieningen, Wet energiedistributie artikel 16, Besluit veiligheid attractie-, en speeltoestellen van 1997 etc.
Het onderhoud en beheer van de openbare ruimte verdelen we in drie categorieën: dagelijks onderhoud, structureel onderhoud, en vervangingsonderhoud.

Het samenspel van dagelijks onderhoud, structureel onderhoud en vervangingsonderhoud zorgt ervoor dat de openbare ruimte schoon, heel, veilig en voor iedereen bruikbaar is.
Bij herinrichting van de Openbare Ruimte wegen we verschillende belangen af. De laatste jaren zijn ook toegankelijkheid, klimaatadaptatie en duurzaamheid belangrijke thema’s.
Structureel onderhoud en vervangingsonderhoud worden uitgevoerd op basis van een Meerjaren Onderhouds Plan (MOP). Het MOP wordt opgesteld op basis van (visuele) inspecties, technische gegevens en geformuleerd doelstellingen.

Structureel onderhoud en vervangingsonderhoud pakken we zoveel als mogelijk integraal aan (werk met werk maken). Zo nemen we bij rioolvervangingen en renovaties van straten, maatregelen voor openbare verlichting, het openbaar groen en verkeer in de plannen mee. Bij de voorbereiding van deze plannen wordt afgestemd met de bewoners. Door deze integrale aanpak kan maximaal ingespeeld worden op wensen van bewoners.

Het Integraal beheer Openbare Ruimte (IBOR) richt zich op het in stand houden van de kapitaalgoederen van de Openbare ruimte. Voor structureel onderhoud en vervangingsonderhoud is een Meerjaren Onderhouds Plan (MOP) opgesteld.

De integrale projecten die op basis van het MOP gepland zijn voor 2022 staan in onderstaand schema en worden eronder toegelicht.

Beleidskader

Het beleidskader met betrekking tot Wegen is vastgelegd in de notitie:  Beleidsplan wegen 2021-2030; "Op weg naar grotere burgertevredenheid".
Het uitgangspunt is kwaliteit gestuurd onderhoud op basis van tweejaarlijkse weginspecties. Wij grijpen in bij een kwaliteitsniveau C. Bij onze hoofdfietsroutes en voetpaden grijpen we eerder in, namelijk wanneer deze een kwaliteit B hebben. Hiermee borduren we grotendeels voort op het vorige beleid, maar met meer aandacht voor de voetpaden.  

Kwaliteit D zien we als “achterstallig onderhoud”. Wegvakonderdelen met een kwaliteit D onderhouden we in het eerstvolgende jaar. Toch kunnen we besluiten om werkzaamheden op wegen incidenteel uit te stellen. Dit heeft dan te maken met andere werkzaamheden die ook in die straat plaatsvinden. Uiteraard zorgen we altijd voor een veilige situatie. 

Huidige kwaliteit:

In onderstaande grafiek is dit gevisualiseerd:

Op basis van de 90%-regel is de gemiddelde kwaliteit van het gehele wegennet bepaald. Met deze regel wordt de kwaliteit van de verhardingen gelijkgesteld aan de minimale kwaliteit die door 90% van de verhardingen wordt gehaald. Uit de grafiek blijkt dat deze (voor alle verhardingstypen samen) uitkomt op kwaliteit B, maar dicht tegen C. Ook dit is gebaseerd op de inspectie uit 2019. Het algemeen kwaliteitsniveau van de verhardingen in de gemeente Drimmelen is MATIG.

Ter verduidelijking is in de volgende tabel de kwaliteit op basis van de inspectie uit 2020 opgenomen. Hieruit blijkt dat deze cijfers een ander beeld geven, omdat deze inspectie meer gericht was op het klein onderhoud en niet op het groot onderhoud, waar de kwaliteitscijfers op zijn gebaseerd. Daarom is ervoor gekozen de kwaliteit op basis van de inspectie uit 2019 in het beleid- en beheerplan als uitgangspunt te hanteren.

Wel laten beide inspecties zien dat de kwaliteit van de asfaltwegen het slechtst is. Dat is dan ook de reden dat we ons bij de uitvoering grotendeels op de asfaltwegen richten.

Andere uitgangspunten van het wegenbeleid:

- We pakken wortelopdruk actiever en structureler aan, o.a. door het vergroten van boomvakken. Waar verharding geen toegevoegde waarde heeft, halen we deze weg ten gunste van de boom.
- Langs de hoofdlandbouwroutes passen we bermverharding toe.
- Binnen de bebouwde kom en op fietspaden passen we geen slijtlagen toe.
- Voor het vergroten van de burgertevredenheid voeren we jaarlijks een burgerschouw uit.

Financiële vertaling

Geplande werkzaamheden

De basis voor de wegenplanning vormt de weginspectie. De hieruit volgende werkzaamheden zijn onder te verdelen in klein onderhoud (exploitatie), groot onderhoud (voorziening) en reconstructies / rehabilitaties (investeringen).

Klein onderhoud 
Voor het klein onderhoud asfalt en elementen zijn recente raamovereenkomsten afgesloten, zodat we hier slagvaardiger op kunnen handelen.
Daarnaast hebben we een aantal vaste partijen voor het bermenonderhoud (uitvullen en afbermen).

Groot onderhoud (voorziening)

Onderstaand een overzicht van de wegen waar dit jaar groot onderhoud is voorzien:

Toelichting investeringen 2022
1. Wegen / rehabilitatie
Elk jaar hebben we een basiskrediet van € 202.000 voor de rehabilitaties van wegen. Dit is aan de orde wanneer de complete verhardingsconstructie wordt vervangen/nieuwe klinkers. Voor het jaar 2026 is dit nieuw toegevoegd. Het bedrag van € 202.000 is vooral bedoeld voor kleinere rehabilitaties en bijdragen nieuw materiaal aan integrale projecten. Indien extra middelen noodzakelijk zijn voor grote rehabilitaties vragen we daarvoor separaat (conform beleid) extra krediet aan.

Rehabilitaties voor dit jaar:
- Geraniumstraat (wordt waarschijnlijk een integraal project met riolering)
- Groentepad (deel)
- Witteweg (doorgeschoven van 2021 in verband met conflicterende werkzaamheden)

2. Verkeersreconstructies
Wat we gaan uitvoeren in 2022 aan kleine verkeersmaatregelen, weten we nog niet. We bepalen die aan de hand van de verkeerstellingen van 2021. Gedurende het hele jaar meten we het verkeer in diverse straten met onze verkeerstellers. Die uitkomsten analyseren we eind 2021/begin 2022. Vervolgens maken we een collegevoorstel verkeersmaatregelen (zoals elk jaar) met de probleemgebieden en stellen we daarvoor maatregelen voor.

3. Vergroten burgertevredenheid
Bij het vaststellen van de beleidsplannen onderhoud Openbare Verlichting en Wegen besloten we om € 90.000 af te ramen bij Openbare Verlichting ten behoeve van een nieuw krediet Vergroten Burgertevredenheid. Dit krediet zetten we in voor zaken die uit de burgerschouw volgen en geen onderdeel uitmaken van onderhoudsgelden. De burgerschouw voeren we jaarlijks uit, één kern per jaar is vooralsnog het uitgangspunt. Terheijden is het langst geleden is daarom in 2022 aan de beurt. De volgorde voor van aanpak is als volgt:

• Terheijden (2022)
• Lage Zwaluwe (2023),
• Hooge Zwaluwe (2024),
• Drimmelen (2025). Wellicht de twee kleinste kernen in hetzelfde jaar
• Made (2026). 

Beleidskader
Het beleidskader voor openbare verlichting is opgenomen in het Beleidsplan Openbare Verlichting 2021-2030; "Slimmer en duurzamer verlichten".  Het basisbeleid zet grotendeels het vorige beleid voort, met toevoeging van actuele inzichten. We kennen de volgende uitgangspunten:

- De openbare verlichting wordt in overeenstemming met de Nederlandse Richtlijn (NPR) geplaatst;
- We zijn terughoudend met verlichting in het buitengebied, volgens de richtlijn "niet verlichten, tenzij...";
- De gemeentelijke gebiedsindeling en de functie van de weg zijn leidend voor het soort openbare verlichting;
- Waar mogelijk en maatschappelijk verantwoord saneren we de verlichting (bijvoorbeeld vervangen door belijning);
- Openbaar gebied met een recreatief karakter wordt niet of terughoudend verlicht;
- In strijdige situaties tussen energiebesparing en veiligheid prevaleert veiligheid;
- Bij vervanging van bestaande masten plaatsen we zoveel mogelijk een mast terug op dezelfde plaats;
- We streven de doelstelling vanuit het Klimaatakkoord na (energiebesparing);
- Ledverlichting is de standaard. In verblijfsgebieden in warmwit (3000K), in verkeersgebieden neutraal wit (4000K);
- Bij vervanging van armaturen passen we standaard statisch dimmen toe voor energiebesparing;
- Nieuwe producten voldoen aan het landelijk criterium voor duurzaam inkopen en zijn voorzien van een CE-keurmerk;
- We benutten innovatieve mogelijkheden;
- We vervangen masten en armaturen op basis van afschrijvingstermijn (40 jaar voor masten, 20 jaar voor armaturen);
- Op hoofdwegen experimenteren we met connectiviteit, zodat de verlichting op afstand geregeld kan worden;
- Vrijliggende fietspaden in het buitengebieden krijgen dynamische verlichting, zodat er alleen verlicht wordt al er verkeersaanbod is.

Financiële vertaling

Geplande werkzaamheden
Binnen de exploitatie vindt het klein onderhoud aan de verlichting plaats. Hieronder vallen zaken als storingen en schades. De vervangingen van masten en armaturen vinden plaats vanuit de investering (zie volgende paragraaf).

Toelichting investeringen 2022
1. Vervanging openbare verlichting
Bij het vaststellen van de beleidsplannen onderhoud Openbare Verlichting en Wegen besloten we om € 90.000 af te ramen bij openbare verlichting ten behoeve van een nieuw krediet Vergroten Burgertevredenheid (zie toelichting bij onderdeel Wegen). Hierdoor resteert er jaarlijks een lager bedrag van € 125.000 voor vervangingen. Voor 2022 staan vervangingen in de volgende straten op de planning:

Beleidskader
In 2009 stelden we de Beleidsnotitie civiele kunstwerken en havens vast. Er is één duidelijk uitgangspunt. We houden de kunstwerken veilig. 

Financiële vertaling

In 2022 zetten we de data uit het beheerprogramma kunstwerken over naar het integrale beheerprogramma Obsurv. Zodra dat op orde is, maken we in 2023 een nieuw beheerplan.

Op basis van de technische inspectie van 2021 voeren we in 2022 de volgende werkzaamheden uit:

• Vervangen van diverse delen beschoeiing (nabij brug Molenstraat, nabij brug Brugdam);
• Vervangen slijtlagen (brug Vlasweel, steiger Vijverstraat, brug wetering, brug Schuddebeurs);
• Vervangen beplanking en dekplanken (brug Biezelaar (gedeeltelijk),  brug Vlasweel (gedeeltelijk);
• Afhankelijk van onderzoek het repareren of (gedeeltelijk vervangen van de geleiderail brug Dirk de Botsdijk.

Beleidskader
Op gemeentelijk niveau is eind 2017 het Water en Rioleringsplan Drimmelen 2018-2022, waarin opgenomen het verbreed GRP (WRP) vastgesteld.
Door de integrale benadering van het gehele watersysteem vindt in dit beleidsplan zowel riolering als water haar plaats (zie ook onderdeel e. Water).

Op regionaal niveau (Samenwerking in de waterketen) golden voor de toekomst de uitgangspunten zoals opgenomen in het Bestuursakkoord Water (NBW) Water met vuur (ondertekend op 23 mei 2011). 
Sinds 2021 geven we invulling aan de uitwerking van het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie (DPRA 2018). Om in aanmerking te komen voor cofinanciering (Rijk/Provincie) stelt het college van burgemeester en wethouders een uitvoeringsprogramma DPRA vast.

De doelen van het Deltaplan zijn:
Weten: Analyseren van de gevolgen van klimaatverandering (tot 2050) voor diverse functies in een gebied.
Willen: Bepalen van een strategie en concrete doelen (tot 2050) voor het verbeteren van de water robuust- en klimaatbestendigheid.
Werken: Uitvoering geven aan de strategie door dit vast te leggen in beleidsplannen, wetten en regels.

Op regionaal niveau geldt “Keur waterschap Brabantse Delta 2015”. Hierin is vermeldt wat wel of niet mag en wat de verplichtingen zijn.

Beleidsuitgangspunten
Bij het vaststellen van het Waterbeleidsplan (WRP) zijn nieuwe ambities vastgesteld. Deze ambities anticiperen vooral op klimaatverandering.
De ambities zijn: Afvalwater is het ambitieniveau gemiddeld (anticiperend), Hemelwater hoog (toekomstgericht), Grondwater midden (anticiperend), Oppervlaktewater midden (anticiperend) en Bedrijfsvoering hoog (toekomstgericht).

Bij een middenniveau (anticiperend) schatten we de situatie met een voorzichtige afwachtende houding en heeft een horizon van 10 tot 15 jaar.
Toekomstgericht (hoog niveau) betekent dat we daadwerkelijk rekening houden met de toekomst.
Voorbeeld:  Voor regenwater rekenen we met intensievere buien dan voorheen. De horizon is dan 15 tot 25 jaar.

Financiële vertaling

Geplande werkzaamheden

Toelichting investeringen 2022
1. Maatregelen kern Terheijden: uitvoering (Molenstraat): vervanging (inclusief ambitieniveau)
Ook in de het laatste deel Molenstraat Terheijden vervangen we de riolering en reconstrueren we de weg. De voorbereidingen startten in 2019. Doordat het waterschap de dijk eerst moet afwaarderen kunnen we later aan de slag. We verwachten eind 2022 te starten met de werkzaamheden. Ook hier zoeken we de samenwerking met het TEC voor de aanleg van het warmtenet. Een en ander blijft wel afhankelijk van de medewerking van het Waterschap.

Beleidskader en beleidsuitgangspunten
Zie toelichting bij onderdeel d. Riolering.

Financiële vertaling

Geplande werkzaamheden
Jaarlijks onderhoud watergangen en stedelijk water. Samen met andere gemeenten en het waterschap stelden we in 2020 een nieuw bestek op.
In dit bestek passen we een maaibeheer toe dat de biodiversiteit verbetert.

Toelichting investeringen 2022
1. Bijdrage damwand haven Terheijden
De gemeente en het waterschap verschillen van mening over de hoogte van de gemeentelijke bijdrage aan de nieuwe damwand in de haven Terheijden. De kosten voor het in stand houden zijn voor de gemeente. De gemeente is en blijft eigenaar van de damwand. De uitvoering van het werk besteden we uit aan het waterschap. Zij neemt dit werk mee bij het verbeteren van de keringen langs de Mark. De verwachting is dat het waterschap de werkzaamheden in 2022 start en in 2023 het werk afrond. We zoeken een koppeling met kwaliteitsimpuls van  de openbare ruimte in de haven. 

Beleidskader
Het beleidskader met betrekking tot Openbaar groen ligt vast in het integraal groenbeleidsplan 2017 – 2026 ‘Groen leeft en verbindt’. Het groenbeleidsplan is een integrale nota voor alle groenplannen. Hierin heeft zowel biodiversiteit als duurzaamheid een belangrijke plek.

Groenbeleid
Het groenbeleid is gericht op duurzaam kwaliteitsgroen. Dit houdt in dat we:

• geen chemische onkruidbestrijdingsmiddelen gebruiken
• zoveel mogelijk bodem bedekkende beplanting aanbrengen
• accepteren we een bepaalde mate van kruidengroei accepteren op die plaatsen waar dat mogelijk is.
• De minimale onderhoudsniveau van het groen en onkruid op verhardingen is beeldkwaliteit B
• Grove heesters onderhouden we op beeldkwaliteit C-niveau
• Centra en hotspots onderhouden we op beeldkwaliteitsniveau A
• Begrazing vindt plaats op basis van visuele beoordeling en frequentie.  

Areaal:

• Bomen 145.000 stuks (waarvan 80.000 in de Biesbosch) ca 18.000 in openbaar gebied.  
• 40% van de oppervlakte groen *is bosplantsoen, grove heesters, heesters & botanische rozen, bodembedekkers, hagen, vaste planten en landschappelijke beplanting.
• 60% bestaat uit gazon, berm en kruidenrijk gras.
• De totale hoeveelheid groen binnen en buiten de bebouwde kom bedraagt per inwoner 86 m2.  

Groenbeheer
Een effectbestek is een onderhoudscontract wat niet alléén meer gericht is op beeldkwaliteit of frequentie maar juist op het effect van de onderhoudswerkzaamheden op de burgertevredenheid. Middels dit effectbestek onderhouden we integraal plantsoenen, grasvelden en onkruidbestrijding verhardingen. Om de burgertevredenheid te meten, enquêteren we jaarlijks. 

Bomenbeleid
Met het opstellen van de bovengenoemde integrale en overkoepelende beleidsnota groen besloten we te werken met een waardevolle bomenkaart.

Bermenbeleid
Het ecologisch bermbeheer is een groeiproces waarbij we streven naar beplanting die van nature in een berm voorkomt. Met name de grotere gebieden en brede bermen zijn hierbij het meest kansrijk.

Eikenprocessierups
Met het beheersplan eikenprocessierups (Plan van aanpak 2020 tot en met 2023) bereiken we dat we als gemeente en als eigenaar/beheerder van bomen of terreinen op de korte en lange termijn voldoende doen om de eikenprocessierups te bestrijden.

Maatregelen op de lange termijn zijn:

• Passieve omvorming van zomereiken (Quercus robur). Dit betekent geen inboet van zomereiken die na aanplant zijn gestorven of door storm zijn geveld. 
• Het stimuleren van natuurlijke vijanden door o.a. het ontwikkelen van bloemrijke bermen en uitbreiding van de nestkasten.

Ecologische Verbindingszones
Het integrale groenbeleidsplan ambieert om de EVZ Mark-Zwaluwse Haven verder te ontwikkelen. Het waterschap vroeg de gemeente hieraan mee te werken. De incidentele aankoop- en inrichtingskosten van het gemeentelijk deel van een aaneengesloten EVZ zonder restopgave zijn tijdelijk 75% subsidiabel (was eerst 50%). De kosten voor het onderhoud zijn structureel. Zowel aanleg, inrichting en beheer komen ten laste van de Reserve Groenaanleg.

Financiële vertaling

Geplande werkzaamheden
In 2018 startten we met het nieuwe effectbestek. MidZuid voert de werkzaamheden uit. Op die manier is de opdracht van de Raad om de inzet van 41.000 uur mensen met afstand tot de arbeidsmarkt te waarborgen het beste ingevuld.

• Plantsoenvakken die niet meer voldoen, vormen we om. Deze renovaties voeren we voornamelijk integraal uit (zie ook bij paragraaf 1.1).
• Naast het renoveren van groenvakken revitaliseren we het openbaar groen waarbij we aandacht schenken aan de open plekken in heestervakken en gazons.  Om het groenareaal te laten voldoen aan de gestelde beeldkwaliteit werken we de achterstand hierin weg.
• In de loop van 2022 werken we voor het eerst met de waardevolle Bomenkaart. Begin 2022 stellen de eerste bomenkaart vast. 
• Vanaf 2019 is de totale overstap naar ‘maaien en ruimen’ gegarandeerd. Op basis van een nieuw regionaal onderhoudsbestek verfijnen we het ecologisch bermbeheer verder. Alle bermen van de gemeente beheren we ecologisch.
• De bestrijding van de processierups in 2021 wordt geëvalueerd. Hiermee bepalen we de maatregelen voor de bestrijding van de eikenprocessierups op de korte termijn.
• De EVZ Mark Zwaluwse Haven is verder in voorbereiding. Het waterschap gaat over hetzelfde tracé eveneens een “natte” EVZ aanleggen. Het waterschap is leidend in planning en uitvoering.

Toelichting investeringen 2022
1. Renovatie openbaar groen
In 2022 liften we mee met een aantal integrale projecten. Daarnaast vervangt Midzuid ook stukken groen die van onvoldoende kwaliteit zijn. Dit zetten we ook in om de brugertevredenheid over het groen te vergroten.

Beleidskader
De werkzaamheden worden uitgevoerd conform het door de gemeenteraad in 2019 vastgestelde beleidskader.  Dit is verankerd in het Gebouwen Beheer Systeem (GBS-systeem).

Financiële vertaling