D. Financiering

Inleiding

Terug naar navigatie - Inleiding

In deze paragraaf leest u meer over de financiering van de gemeente Drimmelen. 
Het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) bepaalt dat gemeenten jaarlijks een paragraaf financiering opnemen in zowel de begroting als de jaarrekening.
De kaders voor het beleid van de gemeente Drimmelen ten aanzien van de treasuryfunctie zijn vastgelegd in het Treasury statuut van de gemeente Drimmelen. Hierbij is de Wet Financiering Decentrale Overheden (Wet Fido) van toepassing.

De wet Fido heeft als belangrijkste uitgangspunten het bevorderen van een solide financieringswijze met als doel het voorkomen van grote fluctuaties in de rentelasten, het bevorderen van transparantie en de kredietwaardigheid, alsmede het beheersen van renterisico’s.
In de Regeling uitzettingen en derivaten decentrale overheden (Ruddo) ligt verdere regelgeving vast.

Het laatst vastgestelde Treasurystatuut daterend uit 2017 is aan vervanging toe.
In 2023 is daarom begonnen met het actualiseren van het huidige Treasurystatuut.
Door wisseling van de Treasurer zal de aanbieding voor het vaststellen van het nieuwe Treasury statuut aan de raad medio 2024 zijn.

In de financieringsparagraaf van het jaarverslag komen de resultaten van de uitvoering, alsmede de verantwoording daarover tot uitdrukking.
De paragraaf beschrijft ook de economische ontwikkelingen in de wereld en het eurogebied en gaat in op de ontwikkelingen op de financiële markten. Deze ontwikkelingen hebben invloed op de financieringsfunctie.

A. Risicobeheer

Terug naar navigatie - A. Risicobeheer

Treasuryrisico’s worden in het algemeen onderscheiden in renterisico’s, kredietrisico’s, koersrisico’s, valutarisico’s en beschikbaarheidsrisico’s. 
Binnen de gemeente Drimmelen zijn met name rente- en kredietrisico’s relevant.

A 1. Renterisico's

De wet Fido onderscheidt twee renterisico's, namelijk het renterisico van de vlottende schuld (kortlopende leningen) en het renterisico van de vaste schuld (langlopende geldleningen).
Voor beide soorten geldt binnen de Wet fido een eigen norm namelijk:

A 1.1. Renterisico vlottende schuld (kortlopende leningen)

Het maximum van de vlottende schuld ligt vast op 8,5% van het totaal aan begrote lasten vóór bestemming zonder stortingen in reserves.
Dit is de kasgeldlimiet.
Als we deze limiet twee kwartalen achter elkaar overschrijden, zetten we de financiering om in een langlopende lening.
De wet Financiering Decentrale Overheden (FIDO) schrijft voor dat bij het derde achtereenvolgende kwartaal overschrijding van de kasgeldlimiet de toezichthouder op de hoogte wordt gesteld. 

De kasgeldlimiet stellen we jaarlijks vast volgens de ministeriële regeling die bij de wet FIDO hoort. Het begrotingstotaal vóór bestemming is voor 2023 € 67,3 miljoen (zie tabel).

Met deze gegevens stelden we de volgende berekening op:

Tabel Par.D-1
Toets kasgeldlimiet
1.Toegestane kasgeldlimiet
Begrotingstotaal primair m.u.v. mutaties in reserves (= grondslag) € 67.283.061
in procenten van de grondslag 8,50%
in een bedrag € 5.719.060
Bedragen in euro's, gemiddeld per kwartaal
2. Omvang vlottende korte schuld kwartaal 1 kwartaal 2 kwartaal 3 kwartaal 4
Opgenomen gelden korter dan 1 jaar 4.000.000 8.000.000 5.000.000 -
Schuld in rekening-courant - 1.662.682 580.580 692.349
Gestorte gelden door derden korter dan 1 jaar - - - -
Overige geldleningen, niet zijnde vaste schuld - - - -
3. Vlottende middelen
Contanten in kas 406 715 3.165 758
Tegoeden in rekening courant 3.247.154 918.959 399.592 1.545.961
Overige uitstaande gelden korter dan 1 jaar - - - -
4. Toets kasgeldlimiet
Totaal netto vlottende schuld (2) - (3) 752.440 8.743.007 5.177.823 854.370-
Toegestane kasgeldlimiet (1) 5.719.060 5.719.060 5.719.060 5.719.060
Ruimte (+) c.q. overschrijding (-) (1) - (4) 4.966.620 3.023.947- 541.237 6.573.431

In 2022 was voor de eerste helft van het jaar op kortlopend geld een negatieve rente. Vanaf juli 2022 steeg het rentepercentage geleidelijk aan naar 2,5%. In 2023 heeft de stijging doorgezet naar aan het eind van het jaar een percentage van 4,1%. 

De gemeente Drimmelen heeft in 2023 al haar kortlopende schulden omgezet in langlopende schulden waardoor de eindstand 2023 op kortlopend geld € 0 stond. Wel heeft de gemeente Drimmelen gedurende 2023 kortlopende schulden gehad, waar rentelasten tegenover stonden. Per saldo is daarom de rentelast in 2023 afgerond € 416.090 (2022 was dit 155.510).

Zoals de Fido voorschrijft dient er ook gekeken te worden of het kasgeld de limiet per kwartaal overschrijdt. 

A 1.2 Renterisico vaste schuld (langlopende leningen): rente risiconorm

Langlopende geldleningen worden meestal afgesloten voor een periode tussen de 10 en 40 jaar. In het verleden was wanneer een geldlening werd afgesloten voor een periode langer dan 10 jaar de rentevaste periode vaak wel 10 jaar. Dit betekent dat na 10 jaar het rentepercentage kan stijgen. Dit is een renterisico wat wij als gemeente Drimmelen niet kunnen uitsluiten. Ook is het mogelijk dat meerdere geldleningen in hetzelfde boekjaar kunnen aflopen. Dit kan als risico bijdragen aan ongelijke toename van rentekosten in dat jaar en de jaren erna. In de wet FIDO is beschreven dat het rente risiconorm 20% van het begrotingstotaal voor bestemming is en de langlopende geldleningen (ook wel vaste schuld) omschreven is als opgenomen leningen met een rentevaste periode van één jaar of langer is.

In 2023 is het totaalbedrag aan langlopende geldleningen op 01 januari €18,65 miljoen.
Omdat de gemeenteprojecten gefinancierd heeft met veel kortlopende gelden in plaats van langlopende financieringen is in 2023 aan de raad gevraagd om een aantal kortlopende schulden om te zetten naar langlopende geldleningen. Het betreft hierbij een bedrag van € 13,5 miljoen waarvan € 2 miljoen afgesloten is voor de looptijd van één jaar en € 11,5 miljoen voor 25 jaar. Dit maakt dat eind 2023 na de jaarlijkse aflossingen de gemeente Drimmelen bij de thuisbankier een totaalsaldo van €31,3 miljoen aan langlopende geldleningen heeft openstaan.

In 2024 zal een langlopende geldleningen aflopen, daarbij zal gekeken worden of deze gelden opnieuw dienen te worden aangetrokken. Daarnaast zal de gemeente Drimmelen opnieuw onderzoeken of investeringen met kortlopende gelden gefinancierd zijn en met het oog op de dalende rentepercentages op langlopende geldleningen onderzoeken of deze kortlopende leningen net als in 2023 omgezet dienen te worden naar langlopende geldleningen.

In tabel D2 wordt het rente risiconorm van 2023 berekend. De tabel laat zien dat de gemeente Drimmelen in 2023 heeft voldaan aan de renterisiconorm. De gemeentelijke schuldportefeuille is beperkt van omvang. Daarnaast bestaat de gemeentelijke schuldportefeuille over het algemeen uit langlopende schulden met over de gehele looptijd een vast rentepercentage, met als gevolg dat de jaarlijkse aflossingsbedragen relatief laag zijn en de gemeente het renterisiconorm niet overschrijd. Ook heeft de schuldportefeuille genoeg spreiding om het renterisico in de toekomst te beperken.

In 2023 was er geen sprake van een renteherzieningen op vaste geldleningen. 

Ontwikkelingen 2023

De gemeenteraad heeft op 16 december 2021 akkoord gegeven voor een langlopende lening voor de inrichting van een nieuw sociaal-cultureel dorpshart in Made. Hiervoor is in 2022 een lening aangegaan van € 3,4 miljoen met een looptijd van 30 jaar en een vaste rente van 1,88%.

Op 26-8-2022 is de lening overeenkomst voor het doorleggen van de lening van kracht geworden met een looptijd van 30 jaar. Deze lening is 50/50 opgesplitst in 2 gedeeltes, deel A op basis van hypothecaire zekerheid en deel B op basis van achterstelling (bij faillissement kan de op dat moment resterende lening niet worden verhaald). 

In augustus 2023 heeft de desbetreffende organisatie de leningsdelen opgenomen van de gemeente. Echter is bij de opname van de gemeente niet de gehele € 3,4 miljoen afgenomen, maar € 3,39 miljoen. Ook is de organisatie begonnen met de aflossing van de lening. 

Naast boven genoemde lening zijn in 2023 twee langlopende leningen aangetrokken.
Op 20 oktober 2023 is op basis van de wet Financiering Decentrale Overheden (FIDO), de behoefte aan liquiditeit en het zicht op stijgende rentepercentages op kortlopende geldleningen, een langlopende geldlening aangetrokken van 11,5 miljoen tegen een rentepercentage van 3,815% met een looptijd van 15 jaar. Daarmee zijn onder andere de tot dan toe openstaande kortlopende geldleningen afgelost. 

Op 1 november 2023 is daarnaast een langlopende geldlening aangegaan van € 2 miljoen tegen een rentepercentage van 3,67% en een looptijd van 2 jaar en 2 dagen voor het aankopen van landbouwgronden aan de Kerkdijk te Hooge Zwaluwe. Bij de huisbankier van de gemeente Drimmelen kan voor de aankoop van gronden een langlopende leningen worden aangetrokken met de voorwaarde dat gedurende de looptijd van deze leningen niet afgelost hoeft te worden. Tegen deze voorwaarde is bovengenoemde lening ook aangetrokken.

Tabel Par.D-2
Toets renterisiconorm
Omschrijving 2023
Basisgegevens renterisiconorm
1. Renteherziening op vaste schuld
2. Aflossingen 835.345
Renterisico (1+2) 835.345
3. Begrotingstotaal 67.283.061
4. Het bij ministeriële regeling vastgestelde percentage 20
Renterisiconorm 13.456.612
Toets renterisiconorm
5. Ruimte (+) c.q. overschrijding (-) 12.621.267

A 2. Kredietrisico's

Het kredietrisico bepaalt het risico dat de gemeente loopt door tegenpartijen die verplichtingen niet (tijdig) kunnen nakomen door bijvoorbeeld insolventie en deficit (tekort). De wet FIDO stelt eisen aan tegenpartijen en producten op de geld- en kapitaalmarkt waardoor kredietrisico’s beperkt worden.

Kredietrisico’s zijn er in 3 vormen. Het 1e kredietrisico is het risico dat de gemeente loopt door verstrekte leningen en beleggingen. Het 2e kredietrisico gaat over verstrekte gemeentegaranties. Dit wordt ook wel borgstellingen of een indirect kredietrisico genoemd. De laatste kredietrisicovorm is het kredietrisico ten aanzien van revolverende fondsen.

A 2.1 Kredietrisico op leningen en beleggingen

De gemeente Drimmelen verstrekte in het verleden leningen en deed beleggingen vanwege haar publieke taak. Deze verstrekkingen/beleggingen gebeurden op basis van de Wet FIDO en het treasurystatuut. Sinds 2013 is de gemeente verplicht om tijdelijk overtollige financieringsmiddelen aan te houden in de schatkist van de rijksoverheid (ook wel schatkistbankieren genoemd). Het kredietrisico blijft hierdoor onveranderd laag maar het rendement is marginaal.

In 2023 heeft het kredietrisico ten opzichte van 2022 een afnemend karakter. In 2022 is door het verstrekken van de eerdergenoemde financiering van € 3,4 miljoen ten behoeve van de verbouwing en herbestemming van de Bernarduskerk het kredietrisico gestegen. Op beide delen van de lening wordt vanaf augustus 2023 lineair afgelost, waardoor vanaf dat moment het kredietrisico een afnemend karakter heeft.

A 2.2 Kredietrisico ten aanzien van gemeentegaranties (borgstellingen)

De gemeente Drimmelen staat garant voor de betaling van rente en aflossing op langlopende geldleningen die zijn aangevraagd door organisaties, instellingen of verenigingen, op voorwaarde dat hun activiteiten in lijn liggen met de taken van de gemeente, ook wel borgstelling genoemd. Deze borgstellingen zijn voornamelijk gericht op woningbouwverenigingen en sportverenigingen. De gemeente Drimmelen fungeert als achtervang voor het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) bij borgstellingen voor de woningbouwvereniging.

Het WSW staat garant voor de rente- en aflossingsverplichtingen van de deelnemers. Met de garantie van het WSW kunnen de deelnemers (corporaties) gunstige leningen op de kapitaalmarkt aantrekken. Het WSW heeft door toonaangevende kredietbeoordelaars de Triple A rating gekregen. 

De eventuele verplichtingen die voortvloeien uit de garanties worden gedekt door het risicovermogen en de obligoverplichtingen van WSW-deelnemers. Als het risicovermogen van het WSW ontoereikend is, worden de obligoverplichtingen bij de deelnemers opgevraagd. Als het risicovermogen (inclusief ontvangen obligo) vervolgens onder de 0,25% van het garantievolume daalt, treedt de achtervangpositie van het Rijk en de betrokken gemeente in werking.

Het WSW beoordeelt de financiële positie van corporaties bij elke leningsaanvraag en verleent alleen leningen als de corporatie voldoende vermogensdekking heeft. Jaarlijks screent het WSW samen met het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) alle corporaties financieel, namens het ministerie.

Vanaf 1 augustus 2021 wordt de achtervangpositie voor leningen toegerekend aan gemeenten op basis van de marktwaarde van het Diensten van Algemeen Economisch Belang bezit (DAEB-bezit) van corporaties in de gemeenten. Dit betreft voornamelijk sociale huurwoningen.

Alle borgstellingen van woningstichtingen in de gemeente Drimmelen worden opgenomen in de overzichten van het WSW. Het nieuwe kapitaalbeleid, inclusief het aangaan van obligoleningen, is geïmplementeerd in het najaar van 2021. De obligoleningen van de deelnemers zijn opgenomen in het overzicht van 'gewaarborgde geldleningen'. In 2023 is € 12 miljoen aan borgstellingen aan de WSW afgelost. Daarnaast zijn geen nieuwe gewaarborgde leningen verstrekt. Dit maakt de het totaal aan borgstellingen aan de WSW verstrekt door de gemeente Drimmelen aan het eind van 2023 uitkomt op € 100,2 miljoen. Het totaal openstaande bedrag aan borgstellingen aan zowel Zorginstellingen, Woningbouwverenigingen, Sportverenigingen en de WSW komt uit op 102,6 miljoen.

Het beleid van de gemeente Drimmelen is als volgt:
Er worden geen gemeentegaranties verleend voor geldleningen aan derden zoals stichtingen en verenigingen, tenzij:
• het gaat om de herfinanciering van bestaande leningen waarvoor eerder een gemeentegarantie is verleend.
• het geldleningen betreft voor sportverenigingen of welzijns- en zorginstellingen. Deze specifieke geldleningen worden apart beoordeeld.

Het overzicht van borgstellingen per 31-12-2023 is als volgt: 

Tabel Par.D-3
Gewaarborgde geldleningen Bedragen x € 1.000
Omschrijving 31-12-2022 31-12-2023
Zorginstellingen 713 659
Woningbouwvereniging 1.559 1.325
Sportverenigingen 422 409
Woningbouwverenigingen onder WSW verband 112.849 100.183
Totaal 115.543 102.576

A 2.3 Kredietrisico ten aanzien van revolverende fondsen

In het kader van duurzaam financieren kunnen decentrale overheden ook steun verlenen in de vorm van een ‘revolving fund’ of revolverend fonds. Een revolving fund bij gemeente Drimmelen is 'Leningen Duurzaam Wonen'. 'Leningen Duurzaam Wonen' bestaat uit starters-, duurzaamheid- en blijversleningen die verstrekt worden aan burgers om zo de kwaliteit van leven binnen de gemeente Drimmelen te kunnen verbeteren. 
Deze fondsen worden beheerd door het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn), een stichting die financieringsinstrumenten ontwikkelt om woning gerelateerde doelstellingen te realiseren.
 
De raad van de gemeente Drimmelen heeft in november 2022 een totaalbudget beschikbaar gesteld van € 3.000.000 voor "Leningen Duurzaam Wonen'.
Daarnaast heeft de raad in november 2023 het totale budget nogmaals opgehoogd voor de duur van 2 jaar met € 2.750.000.

Startersleningen worden verstrekt met Nationale Hypotheekgarantie. Het risico van deze leningen is daarmee beperkt. Per 31 december 2023 is het aandeel van gemeente Drimmelen in de uitgezette gelden € 1.731.696 met een schuldrestant van € 1.567.431

Duurzaamheidsleningen worden verstrekt als consumptief krediet, de aanvragers moeten voldoen aan de Gedragscode Consumptief Krediet. De kredietwaardigheid wordt door SVn getoetst. Per 31 december 2023 is € 1.982.084 uitgezet met een schuldrestant van € 1.416.884

In 2023 zijn door het SVn geen blijversleningen verstrekt.

B. Financieringspositie

Terug naar navigatie - B. Financieringspositie

Financieringsfunctie

Binnen de financiële activiteiten van de gemeente valt het aantrekken van financiële middelen en het mogelijk tijdelijk uitzetten van overschotten die op dat moment niet benodigd zijn. Deze handelingen worden gestuurd door het tempo waarin de programma's binnen de door de gemeenteraad vastgestelde begrotingskaders worden uitgevoerd.

Het beheer van deze financiële functie vereist snelle besluitvorming in een complexe marktomgeving, met mogelijke budgettaire gevolgen die afhankelijk zijn van het risicoprofiel. Het verzekeren van rente en aflossing van leningen aan derden valt echter niet onder de financiële activiteiten van de gemeente.

Algemene ontwikkelingen: rentebeleid

Een belangrijke algemene ontwikkeling is de ontwikkeling op de geld- en kapitaalmarkt en dan vooral de rente op de kapitaalmarkt. Het beleid van de ECB is gericht op het handhaven van hoge rentetarieven, wat de vraag naar geld zou moeten temperen en uiteindelijk tot een afname van de inflatie zou moeten leiden. 

In het eerste deel van 2022 bevond de rente zich nog op historisch lage niveaus, waarbij zelfs negatieve rentetarieven werden waargenomen. Vanaf eind juli heeft de Europese Centrale Bank (ECB) de rente echter enkele keren verhoogd. In 2023 is de rente door de verhogingen van de ECB verder opgelopen tot een niveau van 4,1% eind 2023 voor een kortlopende lening van 1 maand.

Financieringsbehoefte

Per 31 december 2023 bedroeg het totale bezit aan vaste activa van de gemeente Drimmelen € 85 miljoen.
Deze activa werden gefinancierd door middel van € 31,3 miljoen aan opgenomen vaste geldleningen, 0,3 miljoen aan rekening-courantkredieten en € 53,2 miljoen aan reserves en voorzieningen.

Voor eventuele extra financieringsbehoeften streven we naar optimale benutting van de kasgeldlimiet, vanwege de doorgaans voordeligere rente op kasgeldleningen in vergelijking met langlopende leningen. Als de financieringsbehoefte de kasgeldlimiet overstijgt, wordt overwogen of het noodzakelijk is om een langlopende lening af te sluiten, afhankelijk van onder andere de werkelijke investeringen. Net als in 2022 zijn de rentepercentages voor kortlopende leningen in 2023 hoger dan voor langlopende leningen. Daarom is in 2023 en zal in 2024 ook vaker gekeken worden naar langlopende leningen (leningen van één jaar en één dag) omdat de rentelasten hiermee getemperd kunnen worden.

In 2023 heeft de gemeente Drimmelen 12 keer kortlopende kasgeldleningen afgesloten, met een gemiddelde van € 5,5 miljoen per lening. 

Tabel Par.D-5
Mutaties leningenportefeuille Bedragen x € 1.000
Omschrijving Bedragen
Stand per 1 januari 2023 18.650
Nieuwe leningen 13.500
Reguliere aflossingen 835
Vervroegde aflossingen 0
Stand per 31 December 2023 31.315
Gewogen rente begroting 2023 (exclusief projectfinanciering) 1,20%
Gewogen rente realisatie 2023 (exclusief projectfinanciering) 1,20%
Verschil rente begroot - realisatie 0,00%

Renteschema

De renteomslag wordt berekend bij de begroting en de jaarrekening op basis van:

  • de rentelasten van langlopende geldleningen
  • de rentelasten van kortlopende leningen
  • de rente van eigen financieringsmiddelen (reserves en voorzieningen)
  • het totaal geïnvesteerd vermogen (boekwaarde per 1 januari).

De begrote renteomslag voor de gemeente Drimmelen voor het jaar 2023 bedraagt 0,2%, op basis van de realisatie 0,5%. De renteomslag kent een bandbreedte van 0,5%. De toe te rekenen rente-omslag voor de taakvelden blijft daarmee 0%. De verwachting is dat vanaf 2024 de gemeente Drimmelen wel renteomslag dient toe te rekenen op haar taakvelden. Zie onderstaande tabel:

Renteschema en renteomslag
Tabel Par.D-6
Renteschema
Omschrijving 2023
a. De externe rentelasten over de korte en lange financiering 477.619
b. De externe rentebaten -61.529
Totaal door te rekenen externe rente 416.090
c. De rente die aan de grondexploitatie moet worden doorberekend 2.668
De rente van projectfinanciering die aan betreffende taakveld moet worden toegerekend -8.289
-5.621
Saldo door te rekenen rente 410.469
d1. Rente over eigen vermogen 0
d2. Rente over voorzieningen (gewaardeerd op contante waarde) 0
0
De aan de taakvelden (programma's inclusief overzicht overhead) toe te rekenen rente (renteomslag) 410.469
e. De werkelijk aan taakvelden (programma's inclusief overzicht overhead) toegerekende rente (renteomslag) 0
f. Renteresultaat op het taakveld treasury 410.469
Rente-omslag
Omschrijving 2023
Boekwaarde bestaande investeringen (per 01.01) 73.310.461
Vermeerdering boekwaarde nieuwe investeringen 4.536.128
Correctie boekwaarde projectfinanciering
Totaal boekwaarde 77.846.589
Saldo door te rekenen rente 410.469
Rente-omslag percentage 0,5%
Toe te rekenen rente-omslag 0,0%
Toegerekende rentevolume via rente-omslag t.b.v. renteschema 0
Externe rente
Omschrijving 2023
Bedrag openstaande leningen 21.512.500
Rentelasten 258.312
Gewogen gemiddelde externe rente 1,2%
Rente grondexploitatie
Omschrijving 2023
Externe rente 1,20%
Vreemd vermogen (per 01.01) 41.741.208
Totaal vermogen (per 01.01) 87.771.948
Rente grondexploitatie 0,6%