A. Weerstandsvermogen en risicobeheersing

De paragraaf Weerstandsvermogen biedt inzicht in de mate waarin de gemeente Drimmelen financieel in staat is om substantiële risico’s op te vangen zonder dat dit leidt tot ingrijpende beleidswijzigingen. Het weerstandsvermogen wordt bepaald op basis van een systematische risicoanalyse, waarbij gebruik wordt gemaakt van het risicomanagement informatiesysteem. Dit systeem stelt de organisatie in staat om risico’s te identificeren, te prioriteren en te beoordelen, zodat passende beheersmaatregelen kunnen worden getroffen.

Op basis van deze analyse is een risicoprofiel voor 2026 opgesteld. Dit profiel vormt de basis voor de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit: het bedrag dat nodig is om de financiële gevolgen van niet-afgedekte risico’s op te vangen. De risico’s die hierin zijn opgenomen, zijn van een omvang en aard dat ze niet binnen de reguliere programmabegroting kunnen worden opgevangen en waarvoor geen bestemmingsreserves beschikbaar zijn. 

De risico’s worden gewogen op basis van hun kans van optreden en de potentiële financiële impact. Met behulp van een risico-simulatiemodel wordt met 95% zekerheid berekend wat de benodigde weerstandscapaciteit is. Dit model houdt rekening met het feit dat risico’s voortdurend veranderen: sommige nemen af, andere ontstaan of worden groter. Het meenemen van een risico in de berekening betekent overigens niet dat er automatisch middelen beschikbaar zijn als het risico zich daadwerkelijk voordoet; het uitgangspunt blijft dat tegenvallers zoveel mogelijk binnen het betreffende programma worden opgevangen.

Risicokaart
De risicokaart hieronder geeft inzicht in de spreiding van de risico’s naar kans van optreden en financieel gevolg. De aantallen in de risico categorieën tellen op naar 47 geïdentificeerde risico’s. De risico's waarvan de kans van optreden kleiner is dan 10%, of de maximale schadelast is kleiner dan € 25.000, zijn vanwege hun geringe betekenis buiten beschouwing gelaten. 

Toelichting bij risico's

1) Het begrote budget voor jeugdzorg is ontoereikend
De kosten van de jeugdzorg stijgen zowel in volume als in prijs. De financiële druk door veranderingen in de jeugdzorg neemt al jaren toe. We willen toe naar Stevige Lokale Teams (SLT), in overeenstemming met de uitgangspunten van de Regiovisie en het strategieplan voor de jeugdhulpregio West-Brabant Oost (WBO) en de landelijke opdracht uit de Hervormingsagenda Jeugd. 
Samen met de gemeente Geertruidenberg, het CJG Drimmelen Geertruidenberg en diverse organisaties, gaan we laagdrempelig en dicht bij huis hulp bieden en zo voorkomen dat specialistische jeugdhulp nodig is. 

2) Hogere indexering grond-, weg- en waterbouw werkzaamheden
Door aanzienlijke stijgingen van marktprijzen, veroorzaakt door hogere loonkosten, brandstof- en grondstofprijzen, zijn de indexeringen hoger dan oorspronkelijk begroot.

3) Toename bijstandsgerechtigden
Het aantal bijstandsgerechtigden neemt toe door het toegenomen aantal statushouders dat in onze gemeente is gehuisvest.

4) Uitval ICT omgeving
ICT-uitval kan ernstige gevolgen hebben voor de dienstverlening, met financiële schade door verstoring van bedrijfsprocessen en herstelkosten. De uitval kan veroorzaakt worden door brand in systeemruimtes of wegvallen van netwerkverbinding door een kabelbreuk in de glasvezellijn.

5) Zonneparkdossier: langdurig traject met weerstand
De gemeente heeft in de afgelopen jaren verschillende aanvragen voor zonneparken geweigerd. De rechtsgeldigheid van deze weigeringen wordt momenteel betwist. Als de weigeringen onterecht blijken, kunnen financiële claims van de betrokken partijen volgen. 
Het risico op claims wordt verder versterkt door recente veranderingen in provinciaal beleid, die extra obstakels hebben opgeworpen voor bepaalde initiatieven, zoals de restrictie op zonneparken op landbouwgrond. Dit kan de haalbaarheid van de betrokken projecten verder beïnvloeden.

6) Huisvesting statushouders
De gemeente heeft de taakstelling voor de huisvesting van statushouders niet volledig kunnen realiseren door beperkte toewijzingen en de krapte op de woningmarkt. Hoewel er sinds 2020 meer statushouders onderdak hebben gekregen, is de achterstand nog niet ingelopen. Indien de situatie aanhoudt, bestaat het risico dat de provincie op kosten van de gemeente extra opvang zal regelen. De gemeente is bezig met het vinden van alternatieve huisvestingsoplossingen, wat extra tijd en kosten met zich meebrengt.

7) Diverse boomziekten tasten ons boomareaal aan
Als er geen maatregelen worden genomen om de aantasting van bomen tegen te gaan, zullen veel bomen op termijn moeten worden verwijderd. De kosten voor het verwijderen van zieke bomen en het vervangen daarvan zijn vaak zo groot, dat ze niet uit het reguliere budget betaald kunnen worden.

8) Het begrote budget voor Wmo-voorzieningen is ontoereikend
De kosten voor de Wmo zijn afhankelijk van de vraag. Casemanagers maken zorgvuldige indicaties en er zijn goede prijsafspraken met leveranciers, maar een toename in de behoefte aan Wmo-voorzieningen kan leiden tot overschrijdingen van de begrote budgetten.

9) Taak Huishoudelijke Ondersteuning kan niet uitgevoerd worden binnen budget
De kosten voor thuisondersteuning stijgen door factoren zoals hogere lonen, veel ziekteverzuim en vergrijzing, in combinatie met nieuwe regels voor de Wmo (zoals het abonnementstarief en de reële prijs). Dit zorgt voor druk op zowel het aantal uren als de kosten van huishoudelijke ondersteuning. We houden hier rekening mee in de begroting, maar het risico bestaat dat deze ontwikkelingen sterker zijn dan verwacht. Daarnaast hebben zorgaanbieders te maken met personeelstekorten, waardoor ze niet altijd de afgesproken zorg kunnen leveren. Dit kan leiden tot juridische claims van cliënten tegen de gemeente.

10) Cybercriminaliteit
We spreken van cybercriminaliteit als informatievoorziening het doelwit is van criminele activiteiten. Door het toenemende gebruik van moderne technologieën, apps en social media zijn de veiligheidsrisico’s voor burgers, bedrijven en overheden in de afgelopen jaren toegenomen. Voorbeelden van cybercriminaliteit zijn DDoS-aanvallen, die websites kunnen platleggen, en ransomware, oftewel 'gijzelingssoftware', waarmee criminelen toegang tot onze informatie blokkeren met schadelijke software.

Bepaling van het weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen laat zien in hoeverre de gemeente financieel in staat is om onverwachte tegenvallers op te vangen. Dit wordt berekend door de beschikbare weerstandscapaciteit (de financiële middelen die hiervoor beschikbaar zijn) te vergelijken met de benodigde weerstandscapaciteit (het bedrag dat nodig is om de risico’s af te dekken). De uitkomst van deze vergelijking noemen we de weerstandsratio.

Benodigde weerstandscapaciteit
Als alle risico’s zich tegelijk en in volle omvang zouden voordoen, zou dat een financieel nadeel van € 20,2 miljoen betekenen. Omdat het onwaarschijnlijk is dat alle risico’s zich tegelijkertijd en maximaal voordoen, is een risico-simulatie uitgevoerd. Daarbij is gerekend met een zekerheid van 90%. Uit deze simulatie blijkt dat een bedrag van € 3,94 miljoen voldoende is om de risico’s in 2026 met 90% zekerheid op te vangen. Dit bedrag is gebaseerd op risico’s waarvoor geen of onvoldoende beheersmaatregelen beschikbaar zijn.

Beschikbare weerstandscapaciteit
De beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen die de gemeente kan inzetten om risico’s op te vangen. Voor 2026 is deze capaciteit begroot op € 17,1 miljoen (ten opzichte van € 13,8 miljoen in de primaire begroting van 2025).

Weerstandsratio
Om te beoordelen of het weerstandsvermogen toereikend is, wordt de beschikbare capaciteit afgezet tegen de benodigde capaciteit. Dit levert de weerstandsratio op:
                                                                               Beschikbare weerstandscapaciteit
Ratio weerstandsvermogen =                              -------------------------------------------------------
                                                                               Benodigde weerstandscapaciteit
Een ratio groter dan 1 betekent dat de gemeente voldoende middelen heeft om de risico’s op te vangen. In 2026 is dit wederom het geval.

Financiële kengetallen
Gemeente Drimmelen staat er financieel gezond voor. De begroting is sluitend, wat betekent dat de gemeente haar uitgaven en inkomsten goed in balans heeft en aan haar verplichtingen kan voldoen zonder aanvullende maatregelen. De algemene reserve is ruim voldoende om de belangrijkste risico’s op te vangen, zelfs als deze zich volledig zouden voordoen. De langlopende schulden nemen echter toe in de komende jaren. Hogere schulden leiden tot structureel hogere financieringslasten. De lokale lasten zijn gematigd in vergelijking met het landelijke gemiddelde. De solvabiliteitsratio – de verhouding tussen eigen vermogen en totaal vermogen – blijft de komende jaren boven de signaleringswaarde van 20% die door de VNG wordt gehanteerd. Deze neemt echter wel rap af. Solvabiliteitsratio stond in jaarrekening 2024 op 42%, in 2029 ligt de prognose op 28%. 

Naast de wettelijke eis van een sluitende begroting, schrijft het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) voor dat gemeenten een aantal financiële kengetallen opnemen in de begroting. Deze kengetallen geven een breder beeld van de financiële positie van de gemeente en helpen de gemeenteraad om hierop te sturen. Ze moeten altijd in samenhang worden bekeken, omdat ze elkaar aanvullen en samen een compleet beeld geven van de financiële “gezondheid” van de gemeente.

In deze paragraaf zijn de voorgeschreven kengetallen opgenomen, inclusief meerjarige prognoses. Deze prognoses zijn gebaseerd op een geprojecteerde balans die buiten de reguliere boekhouding om is opgesteld. Zo krijgt de raad inzicht in zowel de huidige als de verwachte financiële situatie van gemeente Drimmelen.